Концепт-карталарды өндiруге арналған табиғи тiлдi өңдеу әдiстерi: ағылшын, қазақ және орыс мәтiндерiнiң мысалында
DOI:
https://doi.org/10.26577/JMMCS.2021.v112.i4.08Кілттік сөздер:
концепт-карталар, концепт-картаны өндiру, табиғи тiлдi өңдеу, ресурстары шектеулi тiлдер, R тiлiАннотация
Концепт-карталар концептуалды деңгейде кiрiс мәтiнiн немесе пәндiк аймақты ұсыну арқылы бiлiмдi визуализациялау үшiн қолданылады. Концепт-карталар мәтiннiң/пәндiк аймақтың негiзгi ұғымдары арасындағы жүйелiк қатынасты көрсетедi және сол арқылы оқу мен талдауға кететiн уақытты үнемдей отырып, пәндiк аймақтың идеяларын тереңiрек түсiнуге ықпал етедi. Алайда, концепт-карталарды құру процесi еңбек пен және уақытты көп қажет етедi. Қазiргi уақытта табиғи тiлдегi мәтiндерден концепт-карталарды автоматты түрде құру идеясына байланысты көптеген зерттеулер жүргiзiлуде. Мәселе жоғары практикалық құндылыққа ие, бiрақ теориялық тұрғыдан оны шешу әдiстерi негiзiнен тiлге тәуелдi. Мұндай әдiстер аннотациялары бар сапалы лингвистикалық ресурстарды талап етедi, бұл қазақ тiлi сияқты ресурстары шектеулi тiлдер үшiн елеулi қиындық туғызады. Бұл жұмыста тiлге тәуелдi тәсiлдерге байланысты проблемаларға талдау жасалған және ағылшын, қазақ, орыс тiлдерiндегi мәтiндерден концепт-карталарды автоматты түрде құру бойынша жасалған эксперименттiк жұмыс ұсынылған. Көпшiлiкке белгiлi бастапқыда ағылшын тiлi үшiн әзiрленген тiлге тәуелдi ReVerb әдiсiн қолданамыз және осы әдiстiң мысалында оны қазақ және орыс тiлдерiне аудару мәселелерiн талдаймыз.
Библиографиялық сілтемелер
[2] Falke, T., "Automatic Structured Text Summarization with Concept Maps" , Doctoral dissertation, Technische University (2019).
[3] Kudryavtsev, D., & Gavrilova, T., "From anarchy to system: A novel classification of visual knowledge codification techniques" , Knowledge and Process Management 24, (2017): 3-13.
[4] Baron N., "Do students lose depth in digital reading?"– The Conversation. Available at: https://theconversation. com/dostudents-lose-depth-in-digital-reading-61897 (2016).
[5] Fader, A., Soderland S., Etzioni O., "Identifying relations for open information extraction" , Proceedings of the 2011 Conference on empirical methods in Natural language processing (2011): 1535-1545.
[6] Oliveira A., Pereira F. C., Cardoso A.,"Automatic reading and learning from text" , Proceedings of the International Symposium on Artificial Intelligence (2001).
[7] Rajaraman K., Tan A. H., "Knowledge discovery from texts: a concept frame graph approach" , Proceedings of the eleventh international conference on Information and knowledge management (2002): 669-671.
[8] Shen R., Richardson R., Fox E. A., "Concept maps as visual interfaces to digital libraries: summarization, collaboration, and automatic generation" , Joint Conference on Digital Libraries (2003).
[9] Sue P. C. et al., "A new approach for constructing the concept map" , IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies, Proceedings. – IEEE, (2004):76-80.
[10] E. A. Fox, R. Richardson., "Using concept maps in digital libraries as a cross-language resource discovery tool" , Proceedings of the 5th ACM/IEEE-CS Joint Conference on Digital Libraries (JCDL ’05) – (2005):256-257, doi:
10.1145/1065385.1065443.
[11] Leake, A. Valerio D., "Jump-starting concept map construction with knowledge extracted from documents" , In Proceedings of the Second International Conference on Concept Mapping, (2006).
[12] Bichindaritz I., Akkineni S., "Concept mining for indexing medical literature" , Engineering Applications of Artificial Intelligence, V 19, No 4 (2006):411-417.
[13] S. Tseng, P. C. Sue, J. M. Su, J. F. Weng, & W. N. Tsai, "A new approach for constructing the concept map" , Computers & Education, 49(3) (2007):691-707. DOI: 10.1016/j.compedu.2005.11.020.
[14] Bai S. M., Chen S. M., "Automatically constructing concept maps based on fuzzy rules for adapting learning systems" ,Expert systems with Applications, V. 35(1-2) (2008):41-49.
[15] Zouaq A., Nkambou R., "Building domain ontologies from text for educational purposes" , IEEE Transactions on learning technologies, V. 1:49-62
